Zakaz kierowania reklamy produktu leczniczego do dzieci

Zgodnie z art. 53 ust. 3 Prawa farmaceutycznego reklama produktu leczniczego nie może być kierowana do dzieci ani zawierać żadnego elementu, który jest do nich kierowany. Brak jest przy tym ustawowej definicji „dziecka”.

Kim jest dziecko?

W literaturze prawniczej pojawia się propozycja zawężenia pojęcia „dziecka” do osób poniżej 13. roku życia – ze względu na brak zdolności do czynności prawnych w tym wieku. Czynności prawnych mogą natomiast dokonywać osoby powyżej 13. roku życia, stąd wniosek, że mogą być one adresatami reklam.

Jednak takie podejście wydaje się niezgodne z celem przepisu. Artykuł 53 ust. 3 Prawa farmaceutycznego ma bowiem na celu ochronę dzieci przed perswazyjnymi przekazami nakłaniającymi do zakupu leków. W szczególności dotyczy to także młodzieży w wieku 13–18 lat, która – ze względu na fazę dojrzewania – jest szczególnie podatna na wpływy marketingowe.

Co istotne, przepis art. 53 ust. 3 Prawa farmaceutycznego nie wskazuje żadnego ograniczenia wiekowego (np. „do 13. roku życia”). Brakuje więc podstawy prawnej do uznania, że odnosi się jedynie do dzieci poniżej tej granicy wiekowej.

Pomocnicze definicje pojęcia „dziecko”

Dla potrzeb interpretacyjnych warto sięgnąć do definicji z innych aktów prawnych:

1. art. 10 § 1 KC – pełnoletnim jest, kto ukończył lat osiemnaście. Zgodnie z art. 10 § 2 KC przez zawarcie małżeństwa małoletni uzyskuje pełnoletność; nie traci jej w razie unieważnienia małżeństwa;
2. art. 115 § 10 KK – młodocianym jest sprawca, który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24 lat.
3. art. 10 § 1 i 2 KK – nieletnim jest ten, kto popełnia czyn zabroniony przed ukończeniem 17 lat;
4. KK i KC – małoletnim jest osoba, która nie ukończyła 18 lat, ani też nie uzyskała wcześniejszej pełnoletniości przez zawarcie małżeństwa;
5. art. 43 KPA – pojęcie „dorosły” utożsamiane jest z pełnoletnim.

Z kolei Konwencja o prawach dziecka (1989 r.) definiuje dziecko jako każdą osobę poniżej 18. roku życia, chyba że wcześniej uzyskała pełnoletność na mocy prawa.

Kogo zatem dotyczy zakaz reklamy?

Uwzględniając powyższe, należy uznać, że najbezpieczniejsza i zgodna z celem regulacji interpretacja zakłada, że „dziecko” oznacza osobę, która nie ukończyła 18 lat.

Tym samym reklama produktu leczniczego:

• nie może być kierowana do osób poniżej 18. roku życia,
• nie może zawierać żadnych elementów adresowanych do tej grupy wiekowej.

W praktyce pojawia się problem w przypadku produktów przeznaczonych dla nastolatków. Przepisy nie przewidują bowiem wyjątku dla takich sytuacji.

Dodatkowo warto zauważyć, że przepisy nie precyzują, co oznacza „reklama kierowana do dzieci”. W praktyce może to dotyczyć zarówno treści reklamy (język, bohaterowie, kolorystyka), jak i formy (kanały dystrybucji, godziny emisji, media dziecięce).

Reklama wyrobu medycznego a dzieci

Zgodnie z art. 55 ust. 2 pkt 2 ustawy o wyrobach medycznych reklama wyrobu kierowana do publicznej wiadomości nie może zawierać:

• bezpośredniego wezwania dzieci do nabycia reklamowanych wyrobów lub
• do nakłonienia rodziców lub innych osób dorosłych do kupienia im reklamowanych wyrobów.

Ustawa nie zakazuje kierowania reklamy jako takiej do dzieci, a jedynie zakazuje stosowania określonych komunikatów. Zakaz nie obejmuje udziału dzieci w reklamie, ani pośrednich form oddziaływania na dorosłych poprzez dzieci. Brakuje wyjaśnień ustawodawcy, które pomogłyby jednoznacznie interpretować ten przepis.

Z ostrożności zaleca się jednak, aby reklama wyrobów medycznych:

• nie zawierała grafik, postaci ani sformułowań, które mogą być odbierane jako bezpośrednie wezwanie skierowane do dzieci,
• nie zawierała sugestii, by dzieci nakłaniały dorosłych do zakupu produktów.

Wymaga to każdorazowo indywidualnej oceny danego przekazu.

Co do pojęcia dziecka pozostają aktualne powyższe spostrzeżenia. Reklama nie powinna więc być kierowana do osób poniżej 18 roku życia.

Podsumowanie

W przypadku reklam produktów leczniczych – zakaz obejmuje wszelkie formy kierowania reklamy do osób poniżej 18. roku życia.

W przypadku wyrobów medycznych – zakaz dotyczy jedynie bezpośrednich wezwań skierowanych do dzieci lub zachęcania ich do nakłaniania dorosłych.

W obu przypadkach pojęcie „dziecka” najlepiej interpretować jako osobę niepełnoletnią, tj. poniżej 18. roku życia, zgodnie z Konwencją o prawach dziecka.