Zakaz kierowania reklamy produktu leczniczego do dzieci
Zgodnie z art. 53 ust. 3 Prawa farmaceutycznego reklama produktu leczniczego nie może być kierowana do dzieci ani zawierać żadnego elementu, który jest do nich kierowany. Brak jest przy tym ustawowej definicji dziecka.
Kim jest dziecko?
Pierwsza koncepcja proponowana w literaturze prawniczej zakłada, by kategorię dzieci, dla potrzeb omawianego przepisu, ograniczyć do osób poniżej 13. roku życia. Uzasadnieniem jest brak zdolności do czynności prawnych tych osób, w związku z czym nie mogą one (co do zasady) dokonywać czynności prawnych. Czynności takie mogą natomiast być dokonywane przez osoby powyżej 13. roku życia, stąd wniosek, że mogą być one adresatami reklam.
Taka koncepcja może wydawać się nieprawidłowa, ponieważ celem regulacji art. 53 ust. 3 Prawa farmaceutycznego jest uchronienie dzieci przed komunikatami perswazyjnymi nakłaniającymi do nabycia określonego produktu (w tym przypadku leku). Przy czym zwraca się uwagę, że grupa wiekowa 13–18 lat będąca w okresie dojrzewania, narażona na szczególne niebezpieczeństwa wynikające z tej fazy rozwoju, powinna być raczej pod wzmożoną ochroną.
Należy zwrócić uwagę, że przepis art. 53 ust. 3 Prawa farmaceutycznego nie odwołuje się do osób poniżej 13. roku życia, nie wprowadza również innego ograniczenia do konkretnego wieku. Tym samym wydaje się że brak jest podstawy prawnej do przyjęcia, że w przepisie art. 53 ust. 3 Prawa farmaceutycznego mowa jest o osobach do 13. roku życia.
Dziecko, pełnoletni, młodociany, nieletni, małoletni – definicje
Pomocniczo na potrzeby tej analizy w odniesieniu do pojęcia „dziecka” można przywołać takie definicje z innych aktów prawnych jak:
- pełnoletnim, zgodnie z art. 10 § 1 KC, jest, kto ukończył lat osiemnaście. Zgodnie z art. 10 § 2 KC przez zawarcie małżeństwa małoletni uzyskuje pełnoletność; nie traci jej w razie unieważnienia małżeństwa;
- młodocianym, zgodnie z art. 115 § 10 KK, jest sprawca, który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24 lat.
- nieletnim jest ten, kto popełnia czyn zabroniony przed ukończeniem 17 lat (art. 10 § 1 i 2 KK);
- małoletnim jest osoba, która nie ukończyła 18 lat, ani też nie uzyskała wcześniejszej pełnoletniości przez zawarcie małżeństwa (KK i KC).
- art. 43 KPA posługuje się pojęciem „dorosły”, które jest interpretowane jako tożsame pojęciu pełnoletniego (w rozumieniu KC).
Istotne jest przy tym, że w rozumieniu Konwencji o prawach dziecka z 20 listopada 1989 r. „dziecko” oznacza każdą istotę ludzką w wieku poniżej osiemnastu lat, chyba że zgodnie z prawem odnoszącym się do dziecka uzyska ono wcześniej pełnoletność.
Kogo zatem dotyczy zakaz?
Uwzględniając wszystko, co wyżej, za uzasadnioną (tym samym najbezpieczniejszą) trzeba byłoby przyjąć interpretację, że dzieckiem jest osoba do 18 roku życia. Tym samym reklama produktu leczniczego nie może być kierowana do osób do 18 roku życia ani zawierać żadnego elementu, który jest do nich kierowany. Problem jednak pojawia się, gdy mamy produkt przeznaczony specjalnie dla nastolatków. Przepisy nie zawierają w tym zakresie wyjątku.
Reklama wyrobu medycznego a dzieci
Zgodnie z art. 55 ust. 2 pkt 2 ustawy o wyrobach medycznych reklama wyrobu kierowana do publicznej wiadomości nie może zawierać bezpośredniego wezwania dzieci do nabycia reklamowanych wyrobów lub do nakłonienia rodziców lub innych osób dorosłych do kupienia im reklamowanych wyrobów. Jest to regulacja wzorowana na rozwiązaniu przewidzianych w Prawie farmaceutycznym, choć nawet jeszcze rozszerzona.
Wydaje się zatem, że w przepisie tym sformułowano zakaz kierowania reklamy wyrobu do dzieci, a także stosowania takich elementów reklamy, które zawierałyby bezpośrednie wezwania dzieci do nabycia reklamowanych wyrobów lub do nakłonienia rodziców lub innych osób dorosłych do kupienia im reklamowanych wyrobów. Konstrukcja tego przepisu jest jednak niejasna. Z pewnością nie formułuje zakazu występowania dzieci w reklamie czy form pośrednich nakłonienia rodziców lub innych osób dorosłych do kupienia im reklamowanych wyrobów. W uzasadnieniu do ustawy o wyrobach medycznych nie znajdziemy jednak żadnego słowa wyjaśnienia czy wskazówek do interpretacji tego przepisu.
Należałoby zatem unikać w reklamie wyrobów medycznych obrazów, grafik czy sformułowań, które można by uznać za bezpośrednie wezwanie dzieci do nabycia reklamowanych wyrobów lub do nakłonienia rodziców lub innych osób dorosłych do kupienia im reklamowanych wyrobów.
Co do pojęcia dziecka pozostają aktualne powyższe spostrzeżenia. Reklama nie powinna więc być kierowana do osób poniżej 18 roku życia.